معرفی بنیاد ملی نخبگان

بنیاد ملی نخبگان کشور، نظر به تأکید مقام‌معظم‌رهبری در استفاده صحیح و مناسب از ظرفیت‌های علمی نخبگان در راستای توسعه کشور و لزوم حرکت انقلابی در مسیر رفع موانع و مشکلات تولید دانش و جنبش نرم‌افزاری در سال 1385، تشکیل شد.

برنامه‌ریزی و سیاستگذاری برای شناسایی، هدایت، حمایت مادی و معنوی نخبگان (در دو طیف مستعدان برتر و نخبه)، جذب، حفظ و به‌کارگیری و پشتیبانی از آنان در راستای ارتقاء تولید علم، فناوری، هنر، ادب و فرهنگ و توسعه علمی و متوازن کشور و احراز جایگاه برتر علمی، فناوری و اقتصادی در منطقه براساس سند چشم انداز کشور در افق 1404، هدف غایی بنیاد ملی نخبگان محسوب می‌شود.

در همین راستا، حمایت‌های این بنیاد به صورت متنوع با مخاطب قرار دادن همۀ اجتماعات نخبگانی در حوزه‌های مختلف، ارائه شده است که از آن جمله می‌توان به حمایت از دانشجویان و دانش‌آموختگان‌برتر دانشگاهی، اعضای هیئت‌علمی، مخترعان و نوآوران و برگزیدگان هنری، ادبی، قرآنی و حوزوی، اشاره کرد.

توجه و برنامه‌ریزی امور فرهنگی و فرهنگساز از دیگر رسالت های بنیاد ملی نخبگان است که عمده فعالیت‌های این بخش عبارتند از:
برنامه‌های تربیتی-آموزشی مانند برپایی کارگاه‌‌های توانمندسازی و مهارت‌آموزی با هدف توسعۀ زیست‌بوم کارآفرینی و اشتغال‌زایی نخبگانی؛ برگزاری نشست اجتماعات نخبگانی که سرآمد آن دیدار سالانه نخبگان با مقام‌معظم‌رهبری است؛ اجرای طرح دوست علمی در رشته‌های مختلف با حضور مستعدان‌برتر دانشگاهی و با هدف ارائۀ آموزش‌های لازم به دانش‌آموزان مناطق مختلف کشور خاصه مناطق کم‌برخوردار و محروم، انجام بازدیدهای تخصصی و فرهنگی متناسب با رشته و علاقۀ اجتماع نخبگانی (مستعدان برتر و نخبگان)، برگزاری نکوداشت سرآمدان ایرانی در حوزه‌های مختلف و برپایی اردوهای جهادی به منظور تزریق تفکر نخبگانی به بخش‌های مورد نیاز با رویکرد محرومیت‌زدایی.

همچنین  اعطای تسهیلات بهره‌مندی از راتبه پژوهشی (گرنت پژوهشی استادیاران جوان) و تسهیلات جذب در موسسه‌های علمی (جایزه دکتر کاظمی آشتیانی)، اجرای برنامه‌هایی  همچون طرح شهید تهرانی مقدم و طرح شهید احمدی‌روشن و طراحی و اجرای جایزۀ علامه طباطبایی و برنامه ملی شهاب (شناساسی و هدایت استعدادهای برتر دانش‌آموزی) از دیگر اقدامات اصلی بنیاد ملی نخبگان در مسیر  تحقق اهداف اصلی این نهاد به شمار می‌رود.

این اقدامات با رویکرد استفاده از ظرفیت‌های موجود و تعامل با دستگاه‌ها و نهادهای ذی‌ربط انجام می‌شود و بنیادهای نخبگان استانی نیز در تمامی استان‌های کشور با هدف تحقق و اجرای اهداف مذکور‌ و پیاده‌سازی برنامه‌های مصوب تحت نظارت بنیاد ملی نخبگان فعالیت می‌کنند.

اجرایی‌سازی سند راهبردی کشور در امور نخبگان، از دیگر وظایف مهم بنیاد ملی نخبگان،  است. این سند که به دستور مقام‌معظم‌رهبری (مدظله‌العالی) تدوین و توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد؛ شرحی بر وظایف کلیه اجزی نظام نخبگانی در خصوص نخبگان و صاحبان استعدادهای‌برتر است.

سند ضمن تعریف نخبه، صاحب استعدادبرتر، فعالیت نخبگانی، نظام نخبگانی، و اجتماع نخبگانی مشتمل بر 70 اقدام ملی است که هر کدام از اقدام‌ها در پاسخ به چالشی در حوزه نخبگان و استعدادهای‌برتر تدوین شده است. بنیاد ملی نخبگان بر مبنای این سند وظیفۀ ایجاد سازوکارهای مشخص اجرایی‌سازی، استخراج شرح وظایف دستگاه‌ها در قبال سند، تدوین سیاست‌های اجرایی و شاخص‌ها و ابلاغ آنها به دستگاه‌های ذی‌ربط و همچنین نظارت بر حسن اجرای سند در دستگاه‌ها را بر عهده دارد.

همچنین با توجه به اهمیت موضوع متخصصان و محققان غیرمقیم، دفتر امور بین‌الملل در بنیاد، جذب و همکاری با متخصصان ایرانی غیرمقیم را در دستور کار خود دارد، که با ارائۀ تسهیلات ویژه در این بخش فعال است.

لازم به ذکر است، هیأت‌امناء، عالیترین مرجع بنیاد در زمینه سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری و دارای کلیه اختیارات قانونی در حدود اهداف و وظایف بنیاد و اداره امور آن است. ریاست هیات‌امناء با رئیس‌جمهوری‌اسلامی ایران و رئیس بنیاد (معاون رئیس‌جمهور) بالاترین مقام اجرایی بنیاد است.

بنیاد دارای شخصیت حقوقی مستقل است و به صورت مؤسسه دولتی و منحصراً براساس مقررات اساسنامه بنیاد ملی نخبگان تحت‌نظر رئیس جمهور اداره می‌شود.